KRALJEVO – Opominjuća tvrdnja da bi „kada bi pčele nestale sa lica zemlje, čovečanstvu ostale još samo četiri godine života“ – dolazi iz Francuske, a njenom veličanstvu pčeli posvećena je izložba koju u Narodnom muzeju u Kraljevu ne bi trebalo da propustite.
Povodom 120 godina od organizovanog bavljenja pčelarstvom u Kraljevu, Narodni muzej Kraljevo i Društvo pčelara Kraljevo priredili su atraktivnu izložbu „HVALA PČELAMA – Istorija pčelarstva u kraljevačkom kraju“, koju je sinoć u muzeju otvorio dr Rodoljub Živadinović, predsednik Saveza pčelarskih organizacija Srbije.
Živadinović je pčelarstvo nazvao „poezijom poljoprivrede“. Izložbu prati sadržajan katalog, autora Mirjane Savić, istoričara-višeg kustosa i Predraga Radovića, doktoranta geologije – kustosa.
– Istoričari nalaze veliko profesionalno zadovoljstvo u osvetljavanju tema kojima se pre njih niko nije podrobnije bavio, kao i u otkrivanju izvora koji pomerju do tada važeće činjenice. Tema – istorija pčelarstva u kraljevačkom kraju, zadovoljila je oba ova uslova – poručila je na otvaranju izložbe Mirjana Savić.Ona kao autor primećuje i koliko su pčele su utkane u slovemski identitet, jezik i kulturu življenja. Jer, naša narodna verovanja, običaje, religiju, predanja, umetnost, književnost i mitologiju prožimaju pčele i njihovi darovi čoveku.
– Potomke čukununuka preci nazivaju „bele pčele“, a prva srpska kulturna, književna i naučna ustanova zove se Matica srpska, sa košnicom i pčelama u grbu – navodi Mirjana.
Autori u katalogu daju pregled istorije pčelarstva na području grada Kraljeva i njegove okoline od srednjeg veka do današnjih dana. Tekst pruža niz informacija o naseljima u kojima je postojala pčelarska proizvodnja, najznačajnijim pčelarima, broju košnica u različitim istorijskim epohama, o vrstama pčelarskih proizvoda, udruživanju i obrazovanju pčelara i tehnološkim novinama koje se u pčelarstvu uvode krajem 19. i tokom 20. veka. Zanimljivo je da je zahvaljujući nekolicini sačuvanih i objavljenih srednjovekovnih izvora i podacima iz osmanskih katastarskih popisa, u katalogu rekonstruisana i slika srpskog pčelarstva u srednjem veku i u periodu osmanske vlasti.Ilustracije radi, Grdica je 1476. gdine imala 18 domova, a porez od meda iznosio je 65 akči, 20 akči više nego što su meštani Grdice plaćali Turcima porez na svinje.
Tri velika poglavlja posvećena su pčelarstvu u kraljevačkom kraju od druge polovine 19. veka do danas. Istraživanja o pčelama i pčelarstvu do sada su bila prepuštena istraživanjima entuzijasta, među kojima se predanošću posebno istakao pčelar Goran Ljubičić. Zato je to bila velika i neistražena oblast za istorijska istraživanja od srednjeg veka do danas.Dostupni izvori i literatura svrstavaju Kraljevo u jedan od prvih centara širenja racionalnog pčelarstva u Kraljevini Srbiji u 19. veku. Tome je doprinelo otvaranje Ratarske škole 1882. u kojoj se okupilo nekoliko najvećih poljoprivrednih stručnjaka toga doba, otvaranje Fabrike poljoprivrednih sprava i alata, iste godine, u kojoj su proizvođene pčelarske sprave i alat, kao i početak rada Žičke poljoprivredne podružine 1891.godine.
– Do sada prihvaćena hronološka granica da je 1898. godine počelo organizovano bavljenje pčelarstvom u ovim krajevima pomereno je sedam godina ranije. Naime, na trećem skupu Žičke poljoprivredne podružine 19. avgusta 1891. godine u Sirči, prvi put je demonstriran princip racionalnog pčelarstva i preduzete su druge mere za njegovo unapređenje – kaže kustos Mirjana Savić.
Tada je profesor Aleksandar Mijoković održao predavanje o košnici američkog sistema „i izvršio preterivanje pčela iz stare košnice u američku“. Iste godine je Žička poljoprivredna podružina članovima podelila 50 knjiga o pčelarstvu. Srpsko pčelarsko društvuje za poverenike za Rudnički okrug 1898. godine odredilo dve ličnosti iz Kraljeva – profesora Vladimira Đorđevića i sveštenika Žičke eparhije Dimitrija K. Mihailovića. Oni su napisali dve knjige posvećene pčelarstvu, udžbenik Mali pčelar (Vladimira Đorđevića) i publikacija Sveštenstvo i pčelarstvo (Dimitrija K. Mihailovića).
U to vreme nastaje Srpsko poljoprivredno društvo sa svojim podružinama, prve poljoprivredne škole, rasadnici i poljoprivredne stanice i zadruge. Ove institucije i udruženja nastavljaju svoj rad i nakon Prvog svetskog rata.
U Ratarskoj školi pčelarstvo se izučavalo od 1882. do 1940. godine. Tokom niza godina škola je predstavljala svojevrsni obrazovni centar i rasadnik poljoprivrednih stručnjaka u Srbiji toga doba, u kome su se prosvetni radnici obučavali iz poljoprivrede, pa i pčelarstva. Tu je prva znanja o pčelarstvu stekao i Jovan P. Jovanović, urednik časopisa Pčelar od 1921. do 1933. godine. Na Svetskoj izložbi u Parizu 1889. škola je osvojila niz nagrada za svoje proizvode, pored ostalog i srebrne medalje za vosak i med.
Sveštenici i učitelji su dugo bili glavni nosioci širenja naprednog pčelarstva. U Manastiru Žiča vladika Nikolaj Velimirović je organizovao kurseve i predavanja o pčelarstvu. U razvoju zadrugarstva i širenju racionalnog pčelarstva, istakao se učitelj Tihomir Kuzmanović, 1969. godine svrstan u šesnaest najznačajnijih pčelara Srbije. U katalogu je podrobno obrađen i razvoj pčelarstva u Kraljevu nakon Drugog svetskog rata, u vreme socijalističke Jugoslavije i novog privrednog sistema.
U poslednjem poglavlju autori ukazuju na veliki značaj Veterinarsko specijalističkog institutu u Kraljevu u borbi protiv bolesti pčela, sa posebnim osvrtom na dostignuća dr Nade Vrndić Dugalić i dr Kazimira Matovića. Umesto zaključka, na kraju rukopisa se nalazi kratak tekst naslovljen Hvala pčelama, u kome je istaknut neprocenjiv značaj pčela i pčelarstva, ali i savremeni i globalni problemi koji ugrožavaju njihov opstanak. Jer, poslednjih decenija opstanak pčela doveden je u pitanje: u industrijski razvijenim državama dolazi do velikih gubitaka i nestanka pčelinjih zajednica. Francusko udruženje pčelara, u svom godišnjem biltenu, još 1994. godine jednom rečenicom predstavilo je moguće nesagledive posledice: „Kada bi pčela nestala sa lica zemlje, čovečanstvu bi preostale još samo četiri godine života!“ Ovo se mora shvatiti ozbilno, navide autori, zato što 84 odsto biljnih vrsta i 76 procenata proizvidnje hrane zavisi od oprašivanja koje obavljaju pčele. Na nama je da im omogućimo opstanak, jer time štotimo opstanak i ljudske vrste.
U muzičkom delu programa učestvovao je hor OŠ „Svetora Marković“ pod vođstvom Dragane Milićević, a prisutne su pozdravili i Dragan Rakićević, predsednik Društva pčelara Kraljeva, koje ima oko 200 članova, i direktor Narodnog muzeja Darko Gučanin.
U okviru izložbe biće organizovani debatni klubovi i stručna predavanja Društva pčelara Kraljevo.
Izvor, Foto – Portal Krug.rs
